دانش پزشکی در ایران باستان و دانلود کتاب پزشکی نیاکان

لینک دانلود در پایین متن

یکی از دانشهایی که در ایران پیشینه ای کهن دارد دانش پزشکی است. دانش پزشکی در ایران پیش از دوره اوستایی و ظهور اشوزرتشت وجود داشته است. در آن عهد که زرتشت خود یکی از پزشکان برجسته بوده، سالها بود که این دانش در ایران زمین رواج داشته است. در اوستا که مجموعه ای از تاریخ و فرهنگ ایرانیان است، اشاره های بسیاری به دانش پزشکی و پزشکان ایرانی شده است. همچنین در دیگر کتابهای پهلوی و پارسی بدان اشاره ها بر می خوریم، مانند شاهنامه، بندهش و غیره…
در متون کهن آمده: جمشید(چهارمین پادشاه پیشدادی) نخستین کسی بود که استحمام آب گرم و سرد را مرسوم کرد. در دوره پادشاهی او هفتصد سال نه گیاهی خشکید و نه جانداری بیمار شد.

پزشکان مشهور ایران باستان
در اوستا از قهرمانی به نام – ثرتیه – نام برده شده است که – نخستین پزشک – قلمداد شده است. »ثرتیه« از اهورامزدا تقاضا می کند که علاجی علیه همه زهرها و یک کارد فلزی برای عمل جراحی به او بدهد. اهورامزدا پاسخ می دهد که هزاران و میلیون ها گیاه درمان بخش آفریده ام که از آن میان، »گوکرن« منبع همه داورهاست. گوکرن، نام درخت مقدس افسانه ای است که در دریای فراخکرد جای دارد. هوم سفید، گاو شاخ و کوکنار، معادل های دیگری هستند که برای این درخت افسانه ای، تصور شده است که جملگی جنبه درمانی داشته اند.
براساس متون باستانی، »ویونگهان«، پدر جمشید پیشدادی، خود جمشید،»آبتین« پدر فریدون پیشدادی، »اترت« پدر گرشاسب و »پورشسب« پدر زرتشت و جاماسب از دیگر پزشکان افسانه ای ایران بوده اند.
پزشکان متخصص دانش پزشکی در ایران باستان به تخصص های۵ گانه تقسیم می شده است. براساس آنچه در اوستا آمده، این۵ تخصص عبارت بودند از: اشوپزشک (پزشک بهداشت عمومی)، دادپزشک(پزشک قانونی)، کارد پزشک (جراح)، گیاه پزشک (دارو پزشک- عطار) و مانتره پزشک(روان پزشک). یکی از طبیبان (پزشکان) به وسیله اشا (گفتگو و روانپزشکی) درمان می کند، کسی به وسیله قانون(نسخه) شفا می بخشد، کسی با کارد درمان می کند، کسی با گیاه درمان می کند و کسی با کلام مقدس (مانتره) درمان می بخشد. »اردیبهشت یشت، بند۶«.
اشوپزشک(بهداشت) اشو هم پاکی تن و محیط را شامل می شود و هم شامل پاکی درون (روح و روان و اندیشه) است. یک اشو پزشک، بایستی دارای هر دو پاکی (تن و روان) باشد تا بتواند دیگران را درمان کند. اشو پزشک، پزشکی است که به بهداشت و پاک نگه داشتن محیط زندگی و شهر وپاکی تن سفارش کرده و به امور بهداشتی رسیدگی می کند.
دور نگه داشتن بیماران از جمع و قرنطینه کردن بیمارانی که دارای بیماریهای خطرناک بودند، پاک نگه داشتن چهار آخشیج مقدس(آب، باد، خاک، آتش) از پلیدی و نیالودن آنها، پاکی محیط خانه، کوی و محله و دیگر وظایف در این اندازه، از کارهای اشو پزشک بوده است. هر خانواده ایرانی موظف به اجرای این امور بوده است، ایرانیان هیچگاه چهار آخشیج را به ناپاکی آلوده نمی کردند، بدین جهت در آب روان، خود را نمی شستند و از شستن اشیای آلوده در آب روان پرهیز می کردند، همچنین ادرار کردن و آب دهان انداختن را در آب و خاک گناهی بزرگ می شمردند، آتش را آلوده به مواد سوختنی دودزا و بدبو نمی کردند و همواره جایگاه آتش را پاک نگه می داشتند، خاک و زمین را به ناپاکی و پلیدی آلوده نمی کردند. همواره در خانه ها و محله ها اسپند و کندر دود می کردند تا هم هوا پاک و خوشبو شود و هم حشرات (خرفستران) و میکروبها کشته شوند، این سنت و آداب هنوز در بین ایرانیان مرسوم است.
داد پزشک (پزشک قانونی) این پزشکان بیشتر با علوم پزشکی کار می کردند. کالبد شکافی پس از مرگ برای تشخیص بیماری و پیدا کردن راه درمان برای آیندگان از جمله وظایف آنان بوده، پزشکان قانونی درگذشتگان را معاینه می کردند و پس از اطمینان حاصل کردن از بیماریِ در گذشته، برای آن جواز کفن و دفن صادر می کردند. اگر مرده نیاز به کالبد شکافی داشت آن را کالبد شکافی می کردند. همچنین امور مومیایی مردگان به دست اینگونه پزشکان بود که مشابه این عمل در مصر باستان نیز معمول بوده است.
کارد پزشک (جراح) همانگونه که از نام اینگونه پزشکان پیداست، درمان بخشیدن بیماران توسط این پزشکان، به روش جراحی بوده است. در وندیداد- فَرگِرد هفتم بند۳۹ در مورد کارد پزشکی نکات مبسوطی آمده که خلاصه آن چنین است: کسی که می خواهد (کارد پزشک) شود و با جراحی او بیمار خوب شود، باید بسیار با تجربه و آزموده باشد.
یک کارد پزشک بایستی چندین مرتبه یک عمل جراحی را انجام دهد و پس از پیروز شدن در آزمایش در این رشته پزشکی فعال شود.
درباره کارد پزشکی، عمل رستمینه یا (سزارین) در ایران باستان رایج بوده و در شاهنامه در خصوص زایش رستم چنین آمده:

بیامد یکی موبد چیره دست همان ماهرخ را به می کرد مست
شکافید بی رنج پهلوی ماه         بتابید مربچه را سر به راه
چنان بی گزندش برون آورید       که کس در جهان این شگفتی ندید

پزشکی که جراحی زایمان را بدین گونه بر روی مادر رستم، رودابه انجام می دهد، سیمرغ (در شاهنامه) وسئنا (در اوستا) نام داشته و این نام در اصل متعلق به یک مرغ افسانه ای است. سیمرغ که نام وی سئنا است، یکی از پزشکان و مغان بود که در کوه (ظاهرا دماوند) می زیسته و شاگردانش نیز به آنجا برای فراگیری دانش می رفته اند. و او را، سئنا مرغ نامیدند به دلیل جایگاه بلندش (برروی کوه). در کاوش های باستان شناسی در شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان نیز جمجمه هایی کشف شده که برروی آنها عمل جراحی انجام گرفته است.
گیاه پزشک (دارو پزشک) پیشینه گیاه پزشکی با آغاز پیدایش کشاورزی و گیاه پروری در ایران همراه است. نخستین اقوامی که توانستند به خواص گیاهان دارویی پی ببرند و گیاه درمانی کنند و از گیاهان به عنوان آرام بخش و تیمار بیماران بهره برند ایرانیان بودند، گیاه پزشکی پس از گذشت هزاران سال در ایران و دیگر نقاط جهان همچنان مرسوم است و یکی از درمانهای مؤثر به شمار می آید. گیاه پزشکی در روزگارهای کهن از ایران به دیگر کشورها راه یافت از جمله هند، چین، میان رودان، مصر و غیره که هنوز در آن کشورها به ویژه پاکستان و هند رایج است. در مورد گیاه پزشکی در وندیداد فرگرد۲۰ بند۶ آمده: تمام گیاهان دارویی را ستایش می کنیم و می خواهیم و تعظیم می کنیم، برای مقابله با سردرد، مرگ و میر، سوختگی، بیماری جذام، مارگزیدگی و غیره… از نوشته وندیداد چنین بر می آید که گیاه پزشکی برای بیشتر بیماریها به کار می رفته و بیشتر دردها را درمان بخش بوده است.
مانتره پزشک (روان پزشک) منظور از کلام مانتره سخنی است که با آن بیمار را آرامش می دهند و درمان می کنند، همچنین سخن پاک و مقدس هم معنی می دهد. آنگاه که روان و روح آدمی بهم ریخته و پریشان است بهترین درمان و آرامبخش، گفتارنیک و امیدبخش، خواندن کتاب مقدس (گاتها اوستا) شعر و یا گوش دادن به نداهای طبیعت توصیه شده است.
در وندیداد فرگرد۷ بند۴۴ آمده: ای زرتشت، اگر پزشکانِ گوناگون درمان بخش، یکی با کارد درمان بخش، یکی با دارو، یکی با سخن ایزدی درمان کنند، آن کس که با سخن ایزدی (مانتره) درمان کند درمان بخش ترین درمان کنندگان است.
نظر ایرانیان باستان درباره بیماریها و منشا آنها براساس آیین و فرهنگ ایرانی نابود کننده تمام بدیها، پلیدیها و کژاندیشی ها و زشتی ها همان کلام ایزدی (مانتره) است. تمام آموزشهای زرتشت مانتره است. نیاکان ما معتقد بودند هرگاه که روح و روان و اندیشه سالم و شاداب است، تن و بدن و زندگی نیز سالم و شاداب است. و هرگاه روح و روان و اندیشه رنجور و افسرده باشد تن و بدن و زندگی هرچقدر که قوی باشد رو به سستی می گذارد. یکی دیگر از این درمان بخشها فراگیری دانش و ادب برای رسیدن به کمال انسانی بوده است.
قانونهای پزشکی در ایران باستان در وندیداد، احکامی نیز برای پزشکی ذکر شده است، مثلاً آمده است که داوطلب پزشکی برای آزمایش جراحی، هرگاه بیماری را جراحی کند و در نتیجه بیمار هلاک شود و این کار بار دوم و سوم تکرار شود، برای همیشه از حرفه پزشکی محروم خواهد شد. اگر در این کار اصرار ورزد و به فردی آسیب برساند، متهم به آدمکشی خواهد شد. اما پس از سه بار تجربه موفقیت آمیز، وی به عنوان یک پزشک شایسته، به شمار خواهد آمد. همچنین پزشکان، وظایف و مزد ویژه ای داشته اند. برخی از این وظایف این گونه است: پزشک باید به شتاب به عیادت بیمار برود. هرگاه شخص شب هنگام بیمار شد، پزشک باید تا پیش از پاس دوم شب خود را به او برساند، اگر در طول شب بیمار شود، پزشک باید تا پیش از سپیده دم بربالای سر بیمار برسد.
حق ویزیت! در ایران باستان دستمزد پزشک دقیقاً تناسب با مقام بیمار داشت و موبدان، تنها با دعا و دادن برکت، به پزشک دستمزد می دادند. رئیس خانواده یا قبیله یا ده یا فرمانده استان به ترتیب یک خر، یک اسب، یک شتر، و یا چهار اسب به عنوان دستمزد به پزشک هدیه می دادند.
اخلاق پزشکی در ایران باستان در کتاب»قوم های کهن…« شرایط یک پزشک کامل در ایران باستان، این طور نقل شده است:» باید اندام های بدن و مفاصل و درمان بیماری های آنها را بداند. باید ارابه شخصی و دستیار داشته باشد، و باید مهربان باشد و حسود نباشد. آرام سخن بگوید و هیچ گونه غروری نداشته باشد. دشمن بیماری، ولی دوست بیمار باشد. حجت و حیا را رعایت کند و به دور از جنایت، آسیب رسانی و زورگویی باشد. شتابان به کار بپردازد، رفتاری نجیبانه داشته باشد. پاسدار شهرت خوب باشد. به خاطر سودکار نکند، بلکه پاداشی معنوی را در نظر داشته باشد. در دادن گیاهان درمان بخش مهارت نشان دهد تا جسم را از بیماری برهاند و فساد و ناپاکی را دور کند، آرامش بیشتری ببخشد و لذایذ حیات را افزون سازد.
دانش پزشکی در ایران پس از حمله اعراب چند قرنی رو به کاهش و افتادگی گذاشت، لیکن با کوشش بزرگمردان و دانشمندان این دانش مانند گذشته و بهتر از آن رو به بالندگی نهاد، به طوری که دانشمندان بی شماری از دوره اسلامی به بعد به دانش پزشکی جهان کمک شایانی کردند و کمتر کسی مانند آنها می توان یافت، بزرگانی چون ابن سینا، محمد زکریا رازی، فارابی، خیام که نامشان همواره در تاریخ پزشکی جهان می درخشد و موجب افتخار و سربلندی مردم ایران، در تمام دوره ها خواهد بود.
اقتباس و خلاصه شده از منابع:- Physician، blogspot.com – Rozane on line.com
– قوم های کهن در قفقاز، ماورای قفقاز، بین النهرین و هلال حاصلخیز- تألیف رقیه بهزادی
– فرهنگ ایران شرقی، تألیف گیگر

دانلود کتاب پزشکی نیاکان
برای دانلود کتابها روی کلمه دانلود کلیک کنید و سپس در صفحه جدید بر روی گزینه Download File کلیک کنید تا کتاب رو دانلود کنید.

دانلود کتاب پزشکی نیاکان – بهداشت عمومی از دیدگاه پزشکی نیاکان دانلود
دانلود کتاب پزشکی نیاکان – مبانی اپیدمیولوژی بالینی در قانون ابن سینا دانلود
دانلود کتاب پزشکی نیاکان – مبانی طب سالمندان در قانون ابن سینا دانلود
دانلود کتاب پزشکی نیاکان – مقدمه کتاب رایانه ای قانون در طب ابن سینا دانلود
دانلود کتاب پزشکی نیاکان – قانون در طب ابن سینا میراث فرهنگی و حاصل گفتگوی بهداشتی تمدن ها دانلود
دانلود کتاب پزشکی نیاکان – ادبیات توحیدی در متن قانون در طب ابن سینا و ذخیره خوارزمشاهی دانلود